Biopsja prostaty służy do wykrywania raka prostaty. Wykonuje się ją u mężczyzn w celu potwierdzenia lub odrzucenia podejrzenia raka. Zabieg polega na pobraniu tkanki prostaty do badania histopatologicznego. Leczenie raka prostaty może być rozpoczęte jedynie w oparciu o wynik badania histopatologicznego (mikroskopowego). Nie ma innego badania, które może potwierdzić występowanie tego nowotworu.

W Medycznych Centrach Diagnostycznych Voxel w Warszawie wykonujemy precyzyjne biopsje prostaty oparte o fuzję obrazów wieloparametrycznego rezonansu magnetycznego (mpMRI) i usg w czasie rzeczywistym.  Dysponujemy technologią umożliwiającą przeprowadzenie zabiegu zarówno na drodze przezodbytniczej jak również przezkroczowej. Wszystkie biopsje wykonywane są w znieczuleniu.

7. Jak przebiega biopsja przezkroczowa prostaty?

8. Czym różni się biopsja fuzyjna od klasycznej biopsji prostaty?

9. Czy różne rodzaje biopsji są tak samo przydatne?

10. Jak przygotować się do biopsji?

11. O czym należy pamiętać po wykonanej biopsji?

12. Co wyróżnia naszą pracownię?

Rak gruczołu krokowego jest drugim po raku płuca nowotworem występującym u mężczyzn. Zgodnie z dostępnymi danymi zachorowalność na raka gruczołu krokowego w Polsce szacuje się na ponad 12 tysięcy przypadków rocznie. Stanowi to 15,5% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn.

Zachorowalność na nowotwory gruczołu krokowego w Polsce jest niższa o około 45% niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej. Jednak pomimo tego umieralność w Polsce jest na poziomie średniej europejskiej. Ta zastanawiająca dysproporcja jest efektem między innymi późnego rozpoznania raka gruczołu krokowego i wskazuje na gorsze szanse polskiego pacjenta na wyleczenie.

Dzięki biopsji fuzyjnej mpMR/USG możliwe jest:

– określenie lokalizacji „ukrytych” guzów, których nie udało się nakłuć w trakcie biopsji tradycyjnej (mappingowej),

– dokładniejsze uwidocznienie zmian ogniskowych w obrębie stercza, oraz określenie ich rozmiarów, lokalizacji i możliwego charakteru (przerost, zapalenie, guz itp),

– w oparciu o uzyskany trójwymiarowy model stercza, precyzyjne celowane nakłucie zmian w obrębie stercza (co poprawia skuteczność biopsji i trafność diagnozy),

– łączenie w czasie rzeczywistym modeli trójwymiarowych MR i USG, co dzięki precyzyjniejszemu określeniu stopnia zaawansowania nowotworu, pozwala lepiej zindywidualizować leczenie,

– porównanie obrazów wcześniejszych badań i biopsji, w celu poprawy powtarzalności pobierania wycinków z wcześniej nakłutych zmian.

Pomimo, że korzyści z badania mpMR i biopsji fuzyjnej mpMR/USG odnoszą nie wszyscy poddani tym procedurom pacjenci, to jednak następujące grupy chorych mają największe prawdopodobieństwo skorzystania na nich:

1.     Mężczyźni, u których planowany jest zabieg operacyjny. Badanie mpMR pozwala na dokładniejszą ocenę czy zajęte są pęczki naczyniowo-nerwowe i czy w związku z tym możliwa jest prostatektomia oszczędzająca. Ponadto, dzięki badaniu mpMR możliwe jest precyzyjne określenie stopnia zaawansowania nowotworu (staging).

2.     Mężczyźni po licznych ujemnych biopsjach, lecz przy wzrastającym poziomie PSA. Sytuacja taka może być frustrująca zarówno dla pacjenta jak i lekarza. Dzięki biopsji fuzyjnej mpMR/USG dostępne jest narzędzie pozwalające istotnie ograniczyć liczbę biopsji potrzebnych do potwierdzenia obecności raka stercza.

3.     Pacjenci w tak zwanej aktywnej kontroli.  Dzięki biopsji fuzyjnej mpMR/USG możliwe jest dokładniejsze określenie czy w obserwacji są właściwi pacjenci oraz czy nie pomija się przypadków klinicznie istotnych raków stercza.

Biopsję wykonuje się poprzez nakłucie stercza i pobranie wycinka tkanki gruczołowej do badania histopatologicznego. Najczęstszym sposobem nakłucia jest dostęp do stercza przez odbytnicę lub przez krocze. Wykonuje się to pod kontrolą USG.

W przypadku biopsji przezodbytniczej urolog wprowadza przez odbyt żel znieczulający i sondę USG w celu oceny stercza. Przed wprowadzeniem biopsji fuzyjnej wycinki pobierano z 12 typowych lokalizacji, licząc na to, że przypadkiem „trafi się” w zmianę. Jednakże obecnie technika biopsji fuzyjnej, wykorzystując obrazy mpMR pozwala na celowane pobieranie wycinków z miejsc widocznych i oznaczonych przez radiologa na obrazach zmian.

Podczas biopsji urolog dysponuje obrazami badania mpMR z zaznaczonymi zmianami, na swoim monitorze. Obrazy te następnie są łączone/nakładane w czasie rzeczywistym z obrazami badania USG. Pozwala to, pod kontrolą USG, na pobranie celowanych wycinków, z miejsc widocznych na obrazach mpMR jako obszary zmian ogniskowych. Po pobraniu celowanych wycinków, nakłuwa się również 12 typowych lokalizacji. Jeśli w obrazach mpMR nie stwierdza się podejrzanych zmian ogniskowych mogących stanowić cel do pobrania wycinków, pobiera się je jedynie z w/w 12 typowych lokalizacji.

W Centrum Medycznym Voxel w Warszawie wykonywane są precyzyjne biopsje stercza zarówno metodą przezodbytniczą jak również przezkroczową. Wszystkie biopsje wykonywane są w znieczuleniu, którego zakres zależy od inwazyjności procedury, wskazań medycznych i decyzji chorego.

Biopsja przezodbytnicza jest najczęściej stosowaną i najmniej skomplikowaną procedurą. Przed badaniem lekarz wprowadza do odbytnicy żel znieczulający, a następnie głowicę do badania ultrasonograficznego (TRUS). Z głowicą połączona jest przystawka biopsyjna, przez którą urolog wprowadza igłę TRU CUT. Jest to specjalnie skonstruowana igła służąca do pobierania skrawków tkankowych długości 10-20 mm i średnicy około 1 mm. Lekarz wykonując TRUS określa liczbę niezbędnych wycinków i dokonuje pobrania rdzeni z gruczołu krokowego. Są one następnie oceniane przez specjalistę histopatologa, który na podstawie badań mikroskopowych stawia ostateczną diagnozę.

Zabieg różni się drogą dostępu do gruczołu krokowego, która wiedzie przez obszar skóry położony pomiędzy moszną a odbytnicą. Ta technika jest bardziej skomplikowana przez co zwykle stosowana w szczególnych sytuacjach. Ze względu na charakter procedury biopsja przezkroczowa odbywa się w znieczuleniu ogólnym z udziałem anestezjologa, który zapewnia pełen komfort pacjenta w trakcie zabiegu.

Korzyści wynikające z zastosowania tej drogi dostępu wiążą się z mniejszym ryzykiem infekcji co w dobie narastającej antybiotykooporności bakterii jelitowych ma szczególne znacznie u:

– pacjentów z nawrotowymi zakażeniami dróg moczowych oraz stanami zapalnymi gruczołu krokowego,

– pacjentów chorych na cukrzycę,

– pacjentów z obniżoną odpornością oraz przyjmujących leki immunosupresyjne np. po transplantacji narządów.

Ponadto, igła podążając wzdłuż strefy obwodowej zapewnia łatwiejszy dostęp do części przedniej i wierzchołka stercza co jest szczególnie przydatne u chorych, u których zachodzi konieczność powtórzenia biopsji.

Klasyczna biopsja prostaty ma wiele ograniczeń. Podstawowym z nich jest trudność w uwidocznieniu ognisk schorzeń w ultrasonografii przezodbytniczej. Około 70% z nich jest niewidocznych w badaniu USG. Klasyczna biopsja prostaty pozostaje więc w większości przypadków tzw. biopsją systematyczną (mappingową) czyli poszukiwaniem „na ślepo” obszarów rozrostu złośliwego (raka), poprzez pobieranie wycinków (zwykle 10-12) z różnych miejsc gruczołu. Wiarygodność tak wykonanej biopsji pozostaje wątpliwa. Ocenia się, że pierwotna biopsja pomija około 21-47% raków stercza.

Rozwiązaniem tego problemu jest wcześniejsza identyfikacja raka prostaty w badaniu mpMR i zastąpienie biopsji systematycznej biopsją celowaną. Technika umożliwiająca nałożenie obrazów rezonansu magnetycznego, które dokładnie pokazują położenie raka, na badanie USG w czasie rzeczywistym określa się jako fuzję obrazów. Przebieg samej biopsji fuzyjnej jest z punktu widzenia pacjenta bardzo zbliżony do biopsji klasycznej. Pozwala jednak na znacznie precyzyjniejsze pobranie materiału z obszarów zmienionych, jednocześnie redukując liczbę „nietrafionych” wycinków.

W 2015 r. Europejskie Towarzystwo Urologiczne zmieniło wytyczne dotyczące sposobu przeprowadzenia biopsji prostaty. Rekomenduje się aby każda powtórna biopsja gruczołu krokowego przeprowadzana była w oparciu o badanie mpMRI i stwierdzone w nim nieprawidłowości. Wraz z rozwojem metody i poprawą uwarunkowań ekonomicznych należy się spodziewać, że również biopsje pierwszorazowe będą wykonywane w ten sposób.

Biopsja fuzyjna daje w porównaniu z biopsją mappingową (kognitywną) największe prawdopodobieństwo pobrania fragmentu tkanki do badania hist-pat z właściwej lokalizacji.

Sposób przygotowania do biopsji ustalany jest indywidualnie w każdym przypadku przez wykonującego biopsję urologa w porozumieniu z pacjentem. Nie ma jednego uniwersalnego protokołu przygotowania pacjenta, jest to raczej zbiór pewnych zasad, stosowanych w zależności od stanu, wieku, schorzeń towarzyszących czy leków przyjmowanych przez pacjenta.

Biopsja prostaty należy do badań inwazyjnych, tzn. narusza ciągłość tkanek. W związku z tym wymaga właściwego przygotowania:

1.     Odpowiednio wczesne przyjęcie leku o działaniu przeciwbakteryjnym. Rodzaj leku i jego dawkowanie ustala urolog kierujący na biopsję. Najczęściej stosowane są antybiotyki z grupy fluorochinolonów (Ciprofloksacyna, Levofloksacyna). Najczęściej podawanie ich rozpoczyna się w dniu biopsji 2 godz. przed zabiegiem. Kontynuowanie trwa zwykle kilka (najczęściej 3) dni po biopsji. Ostateczne dawkowanie zleca urolog wykonujący zabieg w zależności od wywiadu klinicznego.

2.     Pacjenci normalnie przyjmują wszystkie leki, za wyjątkiem leków obniżających krzepliwość krwi (Clopidogrel, Acenokumarol, Warfin, Pradaxa, Xarelto). Leki obniżające krzepliwość krwi są obecnie często używane m.in. w leczeniu choroby wieńcowej serca oraz innych chorób naczyniowych. Pacjenci leczeni tymi lekami są zobowiązani do bezwzględnego poinformowania o tym urologa wykonującego biopsję oraz konsultacji z lekarzem, który te leki zalecił w celu ustalenia możliwości ich odstawienia lub odpowiednio wczesnej zamiany na stosowane zastępczo heparyny drobnocząsteczkowe podawane w postaci zastrzyków podskórnych ( np. Clexane, Fraxiparyna). Niedopełnienie powyższego może spowodować wystąpienie poważnych powikłań po biopsji.

3.     W dniu badania należy przyjąć wszystkie inne stosowane leki (poza wymienionymi powyżej lekami obniżającymi krzepliwość krwi o których należy poinformować urologa).

4.     Co do stosowania oczyszczającego wlewu doodbytniczego są kontrowersje co do jego skuteczności w ograniczaniu ewentualnych powikłań, dlatego też procedura ta nie jest zalecana do stosowania rutynowego.

5.     Leki przeciwbólowe. W Centrum Medycznym Voxel w Warszawie wszystkie biopsje wykonywane są w znieczuleniu zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Zażywanie dodatkowych leków przeciwbólowych nie jest konieczne.

6.     Posiłki. Nie ma potrzeby pozostawania na czczo w przypadku każdego pacjenta. Zalecane jest spożycie lekkiego śniadania oraz wypicie zwykłej ilości płynów. W przypadku biopsji przezkroczowej należy zachować kilkugodzinną przerwę w przyjmowaniu posiłków, co jest szczegółowo omawiane podczas kwalifikacji do zabiegu przez urologa/anestezjologa.

7.     Wypróżnienie – zalecane w dniu biopsji.

Biopsja prostaty jest zabiegiem stosunkowo bezpiecznym, jednak niekiedy mogą wystąpić po niej powikłania. Przez kilka dni po zabiegu pojawiać się niewielkie, samoistnie ograniczające się krwawienia, które mogą mieć charakter: obecności krwi w nasieniu (czerwone lub rdzawe zabarwienie), w moczu lub w stolcu. W zdecydowanej większości nie wymagają one interwencji medycznej.

W przypadku masywnego, nieustępującego krwawienia z dróg moczowych lub odbytnicy należy się zgłosić bez skierowania do najbliższego Szpitala. U mniej niż 5% pacjentów może dojść do infekcji układu moczowo-płciowego mimo stosowania profilaktyki przeciwbakteryjnej. Jeśli temperatura ciała przekracza 38 ºC i/lub pojawiają się dreszcze należy się zgłosić do najbliższego Szpitala.

U około 0,2% pacjentów może dojść do przejściowego zatrzymania moczu spowodowanego obrzękiem tkanek stercza po biopsji. W przypadku niemożności oddania moczu należy się zgłosić na ostry dyżur urologiczny.

Pracownia firmy Voxel jest pierwszą w Polsce pracownią, która w jednym ośrodku łączy obrazowanie MR z badaniem histopatologicznym na podstawie fuzji obrazów w MR/USG.

W ośrodku pracuje zespół radiologów z wieloletnim doświadczeniem w tym zakresie badań gruczołu krokowego.  To co dodatkowo stanowi o naszej jakości, to bardzo dobra współpraca z każdym urologiem, który kieruje do nas swoich podopiecznych. O jakości naszych usług świadczy fakt, że pacjenci kierowani są do nas z placówek z całej Polski i nie tylko.

Dziennie wykonujemy w naszej pracowni od 4 do 12 badań mpMR gruczołu krokowego przez 6 dni w tygodniu (poniedziałek-sobota). Poza badaniem mpMR wykonujemy  również w pełnym zakresie pozostałe badania układu moczowo-płciowego w pracowni TK i MR.